L11: Detal architektoniczny

O lekcji w plenerze można poinformować uczniów np. tydzień wcześniej. Przed zajęciami należy również wybrać dany obiekt, tak aby na podstawie Bazy wiedzy dla prowadzącego zajęcia można było odpowiednio przygotować się do lekcji.

Na początku nauczyciel wyjaśnia, czym jest detal architektoniczny funkcjonujący jako fragment szczegółu budowli, np. okno, jego obramowanie, a często nawet szczegół elementu, jak profil lub zbiór pewnych motywów, czyli ornament. Podkreśla, że umożliwia on odbiorcy pierwszy wzrokowy kontakt z budynkiem, pozwala datować dany obiekt, wpływa na lepsze poznanie miejskiej architektury i pobudza społeczne zaangażowanie w potrzebę ochrony i opieki nad zabytkami. Nauczyciel zaznacza, że detal był zawsze szeroko adresowany i że jest pojęciem szerszym niż ornament, choć jeden i drugi uważa się za zbiór środków wyrazu charakterystycznych dla danej epoki czy stylu.

Nauczyciel zwraca uwagę, że w warszawskich kamienicach, pomimo działań wojennych związanych z I i II wojną światową, przetrwała spora ilość oryginalnego detalu architektonicznego na obiektach pochodzących od pierwszej połowy XIX w. do 1939 r. Na uwagę zasługuje przede wszystkim metalowy detal zewnętrzny, gdyż miał on najszersze zastosowanie w warszawskich kamienicach – głównie w konstrukcji i dekoracji balkonów, bram, odbojów i pachołków bramnych czy zdrojów podwórkowych. Nauczyciel podkreśla różnorodność form i technologii w stosowaniu tego typu detalu. Wyjaśnia, że było to spowodowane dobrze zorganizowanym zapleczem przemysłu metalowego, nowatorskim charakterem i olbrzymią ekspansją żelaza w budownictwie z przełomu XIX i XX w. Omawiając poszczególne typy detalu (punkt 2., a-e), nauczyciel zwraca uwagę, że ich zachowanie do naszych czasów wynika m.in. z dużo większej odporności na zniszczenia podyktowane zarówno upływem czasu, jak i działaniami wojennymi. Nauczyciel wspólnie z uczniami stara się porównywać detale na różnych obiektach, ujmować je w pewne grupy charakterystyczne ze względu na technologię wykonania (i/lub materiał), czas powstania czy wygląd ogólny – powtarzalny w różnych okresach czasu, aż do dziś.

Nauczyciel przypomina uczniom, że to detal często powoduje odwołania się do wrażliwości kulturowej odbiorcy, pełni rolę nośnika piękna, treści symbolicznych czy historycznych. Zaznacza, że o wyjątkowości obiektu często decyduje właśnie detal, który najczęściej zachował się na elewacji frontowej. Czasami będzie to stare okno czy drzwi, innym razem brama czy bogato zdobiona balustrada balkonu. Upowszechnienie wiedzy na temat detalu umożliwia zupełnie inny odbiór obiektu, służy lepszemu poznaniu zarówno pod katem historii architektury, jak i estetyki. Pozytywnie wpływa na społeczne zaangażowanie w potrzebę objęcia opieką i ochroną zabytków. Nauczyciel podkreśla zanikający charakter detalu na warszawskich kamienicach, spowodowany działaniami wojennymi i opieszałością w remontach.

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową. Należy opisać swój dom z uwzględnieniem detalu metalowego (zewnętrznego i wewnętrznego).