L04: Folklor – element naszej tradycji i kultury

Tytuł:

Cele lekcji

  • Uczniowie rozumieją znaczenie słowa „folklor”, potrafią wskazać jego elementy materialne i niematerialne.
  • Uczniowie potrafią wskazać odmiany folkloru warszawskiego, z którym się zetknęli bądź w których sami uczestniczyli.
  • Kształtowanie wśród uczniów postawy troski o zachowanie folkloru, jego upowszechnianie i przekazywanie kolejnym pokoleniom.

Przebieg zajęć

1. WPROWADZENIE PRZEZ NAUCZYCIELA W TEMAT ZAJĘĆ (13 minut):

Nauczyciel wyjaśnia, czym jest folklor. Podaje przykłady charakterystycznego folkloru na wsi i w mieście. Wyjaśnia, że większość z tych rzeczy została nam przekazana przez wcześniejsze pokolenia – naszych rodziców, babcie, dziadków, etc. To dzięki przekazywanej przez wcześniejsze pokolenia wiedzy potrafimy dzisiaj budować domy, malować obrazy, znamy hymn Polski, ale również chodzimy do kościoła, ubieramy choinkę, święcimy jajka, znamy legendę o syrence, umiemy zrobić zupę czy pierogi. Zbiór wszystkich tych umiejętności i wiedzy określa naszą tożsamość i wyjątkowość wśród ludzi na całym świecie – nazywamy to folklorem.

 

W dalszej części nauczyciel wyjaśnia, czym są dobra materialne i niematerialne. Z pierwszej grupy może wskazać na przedmioty znajdujące się zarówno w klasie, jak i za oknem. Z drugiej grupy może podać przykłady, np. bajki, piosenki, wiersze, gry i zabawy (berek, w chowanego). Nauczyciel pyta uczniów, czy sami potrafią wymienić dobra materialne i niematerialne.

 

2. ROZWINIĘCIE TEMATU ZAJĘĆ (20 minut):

Tę część można omówić poprzez odwołanie się do zmysłów dzieci, np.: (a) wzroku, (b) słuchu, (c) węchu.

 

Nauczyciel wyjaśnia pojęcie folkloru warszawskiego. Jako przykład podaje trzy jego rodzaje:

a) architekturę – nauczyciel pokazuje zdjęcia charakterystycznych obiektów (np. drewniane domy – świdermajery, kamienice czynszowe, ale także wieżę Eiffla, piramidy, wielkie drapacze chmur); dzieci określają, czy jest to przykład architektury warszawskiej czy jakiejś innej;

 

b) gwarę warszawską – nauczyciel podaje jej przykłady i pyta uczniów, czy znają znaczenie danych słów (np. bajerować – oszukiwać; buchnąć – zabrać coś; ciuchy – ubrania; deszczochron – parasol; draka – awantura; dycha – 10 zł; facet – mężczyzna; ferajna – grupa; kit – kłamstwo; klawo – dobrze; nawijka – wypowiedź; skitrać – schować);

 

c) tradycyjne polskie dania – nauczyciel może poprosić któregoś z uczniów o zamknięcie oczu i powąchanie np. czekolady bądź jakichś małych porcji dań przyniesionych w pojemniku lub słoiczku. Może wspólnie z uczniami wymienić te potrawy, które najczęściej pojawiają się u uczniów w domu i określić, czy są to typowe polskie/warszawskie dania czy inne.

 

3. REKAPITULACJA (10 minut):

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak ważną rolę w naszym życiu odgrywa folklor.

 

Przypomina, iż wiedza na ten temat została nam przekazana w głównej części przez naszych dziadków, rodziców, ale również uczymy się o niej w szkole czy praktykujemy ją w trakcie świąt i uroczystości. Nauczyciel podkreśla, że folklor to nie tylko przeszłość, ale i teraźniejszość, a nawet przyszłość. Część obrzędów, tradycji czy zwyczajów ewoluuje, pojawiają się też nowe święta, zwyczaje i proces ten zapewne się utrzyma (np. popularny szczególnie wśród dzieci Halloween).

 

Nauczyciel wyjaśnia, iż folklor jest bardzo istotny w procesie poczucia własnej tożsamości, wyjątkowości i różnorodności kulturowej zarówno w naszym kraju, jak i na całym świecie. Uwypukla potrzebę jego kultywowania i ochrony, a także wskazuje, że to na nas spoczywa odpowiedzialność za jego zachowanie i przekazywanie kolejnym pokoleniom, dzięki czemu z jednej strony folklor jest wciąż
„żywy”, a z drugiej zmienia się i dostosowuje do współczesnych czasów.

 

4. ZADANIE PRACY DOMOWEJ (5 minut):

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową. W zależności od wieku, mogą to być prace plastyczne wykonane dowolną techniką przedstawiające poszczególne rodzaje folkloru albo przeczytanie bajki, legendy, nauka piosenki, hymnu bądź rozmowa z rodzicami lub opiekunami nt. zwyczajów i tradycji charakterystycznych dla danej rodziny, etc.

 

Baza wiedzy

Literatura

1. R. Sitniewska, E. Wilczyńska, V. Wróblewska, Folklor: tradycja i współczesność, Wydawnictwo
Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2016.

2. E. Klekot, Folklor: tradycja i współczesność, „Rocznik Antropologii Historii”, 2016, 6 (9), Polskie
Towarzystwo Historyczne, 2016.

Przydatne linki

Polska tradycja

Zbiór legend

Straje ludowe

Kuchnia polska 

Do pobrania

Konspekt lekcji L04

Zobacz także

L17: Co mogę zrobić dla zabytku?

Jak zdefiniować zabytek? Czym on jest? W zrozumieniu tego hasła pomogą nam zapisy w odpowiedniej ustawie. W czasie zajęć będzie to punkt wyjścia do dyskusji z uczniami nad postrzeganiem

L10: Stare Powązki – edukacyjna rola najważniejszej nekropolii Warszawy

Cmentarz Powązkowski – jeden z ważniejszych zabytków naszego kraju – jest traktowany nie tylko jako wyjątkowa nekropolia, ale i miejsce poznawania historii. Jak go zwiedzać? Sposobów jest wiele

L08: Warszawski sport – drużyny i związki sportowe przedwojennej Warszawy

Sport to jedna z najpopularniejszych form spędzania czasu. Tak jest dziś, tak było również dawniej. Na terenie Warszawy funkcjonują sportowe kluby o wieloletnich tradycjach. Mają swoje stadiony,