Cele lekcji

  • Uczniowie rozumieją znaczenie słowa „zabytek” i potrafią wskazać formy ochrony zabytków.
  • Uczniowie znają przyczyny słabej kondycji warszawskich zabytków, rozumieją, iż ich obecny stan wymaga podjęcia działań związanych z ochroną i opieką nad nimi oraz wiedzą, w jaki sposób mogą się włączyć w tego typu działania.
  • Uczniowie rozumieją znaczenie zabytków w kulturze i historii Warszawy, rozumieją potrzebę ich ochrony i opieki.

Przebieg zajęć

1. WPROWADZENIE PRZEZ NAUCZYCIELA W TEMAT ZAJĘĆ (12 minut)

Nauczyciel zapisuje ustawową definicję „zabytku” na tablicy, oddzielnym kolorem zaznacza wyrazy:
• nieruchomość lub rzecz ruchoma,
• dzieło człowieka,
• poprzednia epoka,
• wartość,
• społeczność.

 

Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją te pojęcia, czy jest jakieś słowo, które je łączy. Pomaga im w interpretacji i naprowadza na poprawne zrozumienie. Z racji, iż definicja ta składa się z pięciu kluczowych elementów, można posiłkować się liczeniem za pomocą dłoni i pięciu palców, co ułatwi uczniom zapamiętanie. Po wspólnej dyskusji nauczyciel prosi uczniów o zanotowanie, iż zabytek to rzecz ruchomą bądź nieruchoma, stworzona przez człowieka w przeszłości, mająca wartość dla społeczności.

 

Ta uproszczona forma definicji zabytku jest bardziej zrozumiała dla uczniów i łatwiejsza do zapamiętania.

 

W dalszej części nauczyciel prosi o przeczytanie fragmentu ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami i odnalezienia czterech form ochrony zabytków. Omawia je wszystkie, zaznaczając, iż wpis do rejestru zabytków nie stanowi jedynej formy ewidencjonowania obiektów zabytkowych, gdyż oprócz rejestru wprowadzono obowiązek prowadzenia ewidencji zabytków. Jest ona podstawą dla sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy.

 

Uczniowie powinni zapamiętać, iż formy ochrony zabytków stanowią narzędzia prawne, mające na celu zapewnienie warunków umożliwiających trwałe zachowanie zabytków, w szczególności poprzez zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla ich wartości oraz udaremnianie
niszczenia i niewłaściwego korzystania z zabytków.

2. ROZWINIĘCIE TEMATU ZAJĘĆ (20 minut)

Nauczyciel pyta uczniów, jak postrzegają warszawskie zabytki. Czy są należycie chronione i otoczone właściwą opieką? Zwraca uwagę, że zabytki to nie tylko Zamek Królewski, Łazienki czy Bazylika archikatedralna św. Jana Chrzciciela, ale w większości są to obiekty, które często mijamy na co dzień: kamienice, kościoły, cmentarze, budynki użyteczności publicznej (urzędy, dworce, szkoły, etc.). Próbuje wspólnie z uczniami zastanowić się nad przyczynami, które doprowadziły do złego stanu technicznego zabytków, zwracając uwagę, że proces degradacji postępuje od wielu dekad, a współcześnie dochodzą jeszcze kolejne problemy.

 

Prowadzący zajęcia zadaje uczniom pytanie, w jaki sposób mogą się włączyć w działania służące ochronie i opiece nad zabytkami. Przybliża uczniom umiejętności i postawy, które są do tego potrzebne. Zwraca uwagę, że to w dużej mierze od samych mieszkańców i ich zaangażowania system opieki nad zabytkami ma szansę funkcjonować prawidłowo i osiągać zamierzone rezultaty. Propaguje włączanie się w pracę organizacji, które zajmują się działaniami na rzecz ochrony zabytków – zarówno tych działających na szeroką skalę, jak np. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, jak i lokalnymi stowarzyszeniami, jak Towarzystwo Przyjaciół Pragi, Masław, Tu było, tu stało etc.

3. REKAPITULACJA (5 minut)

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak ważną rolę w naszym życiu odgrywają zabytki oraz że podlegają ochronie prawnej bez względu na swój stan zachowania. Ich zły stan nie przesądza bowiem o tym, że utraciły posiadane wartości zabytkowe. Nauczyciel podkreśla bardzo silną ochronę zabytków zapisaną w ustawie zasadniczej (Konstytucji RP) i szeregu innych aktów prawnych (w tym międzynarodowych).
Równocześnie wskazuje, iż ochrona i utrzymanie zabytkowego zasobu jest coraz mocniej zagrożone. Wynika to z silniejszej presji modernizacyjnej i inwestycyjnej działającej w warunkach silnego prawa własności i pełnej gospodarki rynkowej. Bez spójnego systemu ochrony zabytków, tj. odpowiednich rozwiązań legislacyjnych, organizacyjnych (pozycji służb konserwatorskich), finansowych, a przede
wszystkim edukacyjnych i promocyjnych, poprawa sytuacji nie nastąpi. Uczula uczniów, jak ważna jest sama świadomość posiadania zabytku w swojej okolicy, wrażliwość na jego piękno i jednocześnie dostrzeganie potrzeby jego ochrony i opieki.

4. ZADANIE PRACY DOMOWEJ (5 minut)

Nauczyciel dzieli uczniów na grupy 3-5 osobowe i przekazuje im pracę domową – znalezienie w swojej najbliższej okolicy trzech zabytków: jednego wpisanego do rejestru i dwóch wpisanych do ewidencji. Na bazie tych obiektów uczniowie dokonują dokumentacji fotograficznej oraz określają stan tychże zabytków (np. dobry, zniszczony, wymagający podjęcia natychmiastowych działań ochronnych).
Następnie muszą znaleźć informację o tych obiektach (Internet, przewodniki, opracowania naukowe, etc.) i na podstawie tego przygotować krótką (maks. 5 min.) prezentację (ustną bądź multimedialną).

5. Galeria

Baza wiedzy

Literatura

• Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568).
• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. 2000 r., nr 106, poz. 1126 ze zmianami).
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., nr 261, poz. 2603 ze zmianami).

 

1. Praca zbiorowa pod redakcją Bogusława Szmygina, System ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje, Lublin – Warszawa 2011.
2. Łukasz Urbańczyk, Jak prawidłowo gospodarować starymi budynkami. Poradnik dla użytkowników obiektów objętych ochroną konserwatorską, Ruda Śląska 2015.
3. Andrzej Siwek, Między zabytkiem a dobrem kultury współczesnej, „Kurier Konserwatorski”, 10/2011, str. 5-11.

Przydatne linki

strona Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
strona Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków
strona Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Do pobrania

Konspekt lekcji L17

Zobacz także

L07: Warszawski sport – drużyny i związki sportowe przedwojennej Warszawy

Sport to jedna z najpopularniejszych form spędzania czasu. Tak jest dziś, tak było również dawniej. Na terenie Warszawy funkcjonują sportowe kluby o wieloletnich tradycjach. Mają swoje stadiony,

L04: Folklor – element naszej tradycji i kultury

Tematem zajęć będzie folklor. Dzięki m.in. prezentacji zdjęć, przedmiotów, utworów muzycznych uczniowie dowiadują się o różnych jego formach, jak architektura, sztuka, muzyka, legendy i tradycje. Będą zachęceni

L18: Pomniki zeszły z cokołów

A gdyby tak pomniki zeszły z cokołów i opowiedziały nam swoją historię? Tak, tak. To możliwe z niniejszą lekcją. W jej trakcie uczniowie wcielają się w rolę pomników z Krakowskiego