L02: Co to jest zabytek?

Tytuł:

Cele lekcji

• Uczniowie rozumieją znaczenie słowa „zabytek”, potrafią wskazać jego elementy wynikające z definicji.
• Uczniowie potrafią wskazać różne odmiany zabytków. Wiedzą również, gdzie można się zetknąć z zabytkiem.
• Uczniowie rozumieją znaczenie zabytku w kulturze i historii, obowiązek dbania o niego i zgłaszania o przypadkach jego dewastacji.

Przebieg zajęć

1. WPROWADZENIE PRZEZ NAUCZYCIELA W TEMAT ZAJĘĆ (10 minut)

Nauczyciel wyjaśnia etymologię słowa „zabytek” oraz jego definicję ustawową i słownikową.
Nauczyciel zapisuje definicję ustawową „zabytku” na tablicy, oddzielnym kolorem zaznacza wyrazy:

 

nieruchomość lub rzecz ruchoma / dzieło człowieka / poprzednia epoka / wartość / społeczność

 

Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją te pojęcia, pomaga im w interpretacji i naprowadza na poprawne zrozumienie. Z racji, iż definicja ta składa się z pięciu kluczowych elementów, można posiłkować się liczeniem za pomocą dłoni i pięciu palców, co ułatwi uczniom zapamiętanie. Po wspólnej dyskusji nauczyciel prosi uczniów o zanotowanie, iż:

 

Zabytek to rzecz ruchoma bądź nieruchoma, stworzona przez człowieka w przeszłości, mająca wartość dla społeczności.

 

Ta uproszczona forma definicji zabytku jest bardziej zrozumiała dla uczniów i łatwiejsza do zapamiętania.

 

Na koniec tej części nauczyciel wyjaśnia, iż zabytki mogą być materialne (budynki, mosty, rzeczy ruchome) i niematerialne (nazwy, rzemiosło, zwyczaje, etc.).

2. ROZWINIĘCIE TEMATU ZAJĘĆ

Nauczyciel prosi uczniów o podanie przykładu zabytku, z którym się zetknęli. Koryguje odpowiedzi, jeżeli nie mieszczą się one w definicji zabytku. Pyta, czy ktoś mieszka w obiekcie zabytkowym, przechodzi obok zabytku jak idzie do szkoły, widział bądź odwiedził zabytek, etc. Nauczyciel powinien dążyć do tego, aby pokazać jak najszerszą grupę zabytków, tj. ruchome i nieruchome, w tym znane warszawskie obiekty, jak: Zamek Królewski, Łazienki Królewskie, pomnik Króla Zygmunta III Wazy, ale również obiekty mniej doniosłe, które mijamy na co dzień: budowle sakralne, stare przedwojenne kamienice, fabryki, cmentarz, zabytkowy samochód, tramwaj, park czy ogród.

 

Szczególnym miejscem, w którym możemy się zetknąć z zabytkiem, jest muzeum. Nauczyciel zadaje pytania: kto był w muzeum, co zobaczył, co mu się najbardziej podobało, jakiego rodzaju zabytków było najwięcej, czy można było rzeczy dotykać, czy ktoś ich pilnował, czy dużo osób zwiedzało muzeum, etc. Nauczyciel zwraca uwagę, że w muzeum znajdują się zabytki ruchome będące w szczególności: dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów, numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, środkami transportu, instrumentami muzycznymi czy wytworami sztuki ludowej i rękodzieła.

3. REKAPITULACJA

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak ważną rolę w naszym życiu odgrywają zabytki. Są elementem dziedzictwa kulturowego będącego świadectwem tego, jak żyły poprzednie pokolenia. Tłumaczy, iż prawidłowe zarządzanie zabytkami powinno zawierać w sobie procesy z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Najlepiej ukazuje to zasada, którą uczniowie przepisują do zeszytu:

 

ZROZUMIEĆ ~~ DOCENIĆ ~~ KORZYSTAĆ ~~ PRZEKAZAĆ

 

Należy więc wiedzieć, co to jest zabytek i potrafić go dostrzec, docenić jego wartość dla społeczeństwa, umiejętnie korzystać z zabytku (w tym odpowiednio go chronić i zabezpieczyć) oraz przekazać go w jak najlepszym stanie kolejnym pokoleniom. Nauczyciel podkreśla, iż niezwykle ważnym elementem prawidłowego zarządzania zabytkami jest zapewnienie odpowiedniego udziału społeczeństwa (każdego z nas), które na równi z władzami stają się współodpowiedzialne za zachowanie zabytków.

 

Należy ZAWSZE reagować – informować rodziców, opiekunów, nauczycieli i inne osoby dorosłe w sytuacji, gdy ktoś niszczy zabytek.

4. ZADANIE PRACY DOMOWEJ

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową. W zależności od wieku, mogą to być rysunki/zdjęcia, które uczeń ma opisać (rodzaj zabytku), napisanie opowiadania nt. zabytków, które uczeń poznał bądź odwiedził, pomysł na adaptację jakiegoś opuszczonego zabytku. Można również poprosić uczniów, aby w ramach pracy domowej zwrócili uwagę w drodze do/ze szkoły, czy jakiś zabytek nie wymaga
podjęcia działań opiekuńczych bądź ochronnych.

5. Galeria

Baza wiedzy

Literatura

  • Ustawa z dnia z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz. U. 1999 r., Nr 98, poz. 1150 ze zm.).
  • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. prawo budowlane (Dz. U. 2000 r., Nr 106, poz. 1126 ze zmianami).
  • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jednolity: Dz. U. 2004 r., Nr 261, poz. 2603 ze zmianami).

Przydatne linki

Strona sejmu z aktualnymi aktami prawnymi

Do pobrania

Konspekt lekcji L02

Zobacz także

L11: Detal architektoniczny

W starych warszawskich kamienicach, pomimo działań wojennych, przetrwała duża ilość oryginalnego detalu architektonicznego. W czasie niniejszej lekcji uczniowie poznają najbardziej charakterystyczny i najlepiej zachowany z nich –

L06: Z czego składa się mój dom?

Dom to miejsce przeznaczone do celów mieszkalnych. Jego konstrukcja na pierwszy rzut oka może wydawać się prosta. Tymczasem do opisu składających się na niego elementów można użyć setki określeń.

L09: Stare Powązki – edukacyjna rola najważniejszej nekropolii Warszawy

Cmentarz Powązkowski ma długą i interesującą historię, a przede wszystkim znajdziemy tu mogiły postaci zasłużonych dla Warszawy, dla Polski, jak Reymont, Starzyński, Ordonówna, Niemen. Jest jeszcze aspekt architektury samych