L02: Co to jest zabytek?

Nauczyciel wyjaśnia etymologię słowa „zabytek” oraz jego definicję ustawową i słownikową.
Nauczyciel zapisuje definicję ustawową „zabytku” na tablicy, oddzielnym kolorem zaznacza wyrazy:

nieruchomość lub rzecz ruchoma / dzieło człowieka / poprzednia epoka / wartość / społeczność

Nauczyciel pyta uczniów, jak rozumieją te pojęcia, pomaga im w interpretacji i naprowadza na poprawne zrozumienie. Z racji, iż definicja ta składa się z pięciu kluczowych elementów, można posiłkować się liczeniem za pomocą dłoni i pięciu palców, co ułatwi uczniom zapamiętanie. Po wspólnej dyskusji nauczyciel prosi uczniów o zanotowanie, iż:

Zabytek to rzecz ruchoma bądź nieruchoma, stworzona przez człowieka w przeszłości, mająca wartość dla społeczności.

Ta uproszczona forma definicji zabytku jest bardziej zrozumiała dla uczniów i łatwiejsza do zapamiętania.

Na koniec tej części nauczyciel wyjaśnia, iż zabytki mogą być materialne (budynki, mosty, rzeczy ruchome) i niematerialne (nazwy, rzemiosło, zwyczaje, etc.).

Nauczyciel prosi uczniów o podanie przykładu zabytku, z którym się zetknęli. Koryguje odpowiedzi, jeżeli nie mieszczą się one w definicji zabytku. Pyta, czy ktoś mieszka w obiekcie zabytkowym, przechodzi obok zabytku jak idzie do szkoły, widział bądź odwiedził zabytek, etc. Nauczyciel powinien dążyć do tego, aby pokazać jak najszerszą grupę zabytków, tj. ruchome i nieruchome, w tym znane warszawskie obiekty, jak: Zamek Królewski, Łazienki Królewskie, pomnik Króla Zygmunta III Wazy, ale również obiekty mniej doniosłe, które mijamy na co dzień: budowle sakralne, stare przedwojenne kamienice, fabryki, cmentarz, zabytkowy samochód, tramwaj, park czy ogród.

Szczególnym miejscem, w którym możemy się zetknąć z zabytkiem, jest muzeum. Nauczyciel zadaje pytania: kto był w muzeum, co zobaczył, co mu się najbardziej podobało, jakiego rodzaju zabytków było najwięcej, czy można było rzeczy dotykać, czy ktoś ich pilnował, czy dużo osób zwiedzało muzeum, etc. Nauczyciel zwraca uwagę, że w muzeum znajdują się zabytki ruchome będące w szczególności: dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki użytkowej, kolekcjami stanowiącymi zbiory przedmiotów, numizmatami oraz pamiątkami historycznymi, odznakami, medalami i orderami, wytworami techniki, środkami transportu, instrumentami muzycznymi czy wytworami sztuki ludowej i rękodzieła.

Nauczyciel wyjaśnia uczniom, jak ważną rolę w naszym życiu odgrywają zabytki. Są elementem dziedzictwa kulturowego będącego świadectwem tego, jak żyły poprzednie pokolenia. Tłumaczy, iż prawidłowe zarządzanie zabytkami powinno zawierać w sobie procesy z zakresu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami. Najlepiej ukazuje to zasada, którą uczniowie przepisują do zeszytu:

ZROZUMIEĆ ~~ DOCENIĆ ~~ KORZYSTAĆ ~~ PRZEKAZAĆ

Należy więc wiedzieć, co to jest zabytek i potrafić go dostrzec, docenić jego wartość dla społeczeństwa, umiejętnie korzystać z zabytku (w tym odpowiednio go chronić i zabezpieczyć) oraz przekazać go w jak najlepszym stanie kolejnym pokoleniom. Nauczyciel podkreśla, iż niezwykle ważnym elementem prawidłowego zarządzania zabytkami jest zapewnienie odpowiedniego udziału społeczeństwa (każdego z nas), które na równi z władzami stają się współodpowiedzialne za zachowanie zabytków.

Należy ZAWSZE reagować – informować rodziców, opiekunów, nauczycieli i inne osoby dorosłe w sytuacji, gdy ktoś niszczy zabytek.

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową. W zależności od wieku, mogą to być rysunki/zdjęcia, które uczeń ma opisać (rodzaj zabytku), napisanie opowiadania nt. zabytków, które uczeń poznał bądź odwiedził, pomysł na adaptację jakiegoś opuszczonego zabytku. Można również poprosić uczniów, aby w ramach pracy domowej zwrócili uwagę w drodze do/ze szkoły, czy jakiś zabytek nie wymaga
podjęcia działań opiekuńczych bądź ochronnych.