Asertywność: jak stawiać granice? Cykl.3/Odc.8

Tagi:

agresja | asertywność | autentyczność | autonomia | balans | bezpieczeństwo | budżet obywatelski | ćwiczenie | decyzje | dobrostan | emocje | granice | komunikacja. | komunikaty „ja” | komunikaty „ty” | konflikty | krytyka | odpowiedzialność | opinia | pewność siebie | pochwały | potrzeby | presja rówieśnicza | przekonania | przestrzeń | relacje | równość | rozwoj | samoświadomość | szacunek | ton głosu | uległość | wartości | zarządzanie emocjami | zaufanie

Dziś porozmawiamy sobie na temat tego, jak stawiać granice, czyli takim zjawisku, które nazywa się asertywność.  

No właśnie, każdy z nas potrzebuje przestrzeni i takiego poczucia bezpieczeństwa, aby czuć się komfortowo zarówno w relacjach z innymi, jak i we własnym życiu. I jedną z takich rzeczy, która może nam pomóc w budowaniu zdrowych relacji, jest właśnie asertywność, czyli umiejętność wyrażania własnych myśli, własnych uczuć, potrzeb w sposób bezpośredni, szanujący zarówno siebie, jak i innych.  

Czyli asertywność to nie jest tylko sztuka mówienia „nie”, tak jak czasami myślimy potocznie, ale taka umiejętność stawiania granic, które chronią nasz dobrostan emocjonalny, psychiczny. Dla wielu nastolatków, zwłaszcza w środowisku pełnym presji rówieśniczej, stawianie granic może się wydawać trudne, ale jest to umiejętność, którą można rozwijać.  

To prawda. Niektórzy specjaliści mówią, że asertywność to umiejętność balansowania między uległością a agresją, czyli takim właśnie ekspansywnym stawianiem granic. No jak ten balans znaleźć, żeby jednocześnie bronić swojej granicy, ale nie naruszać w tym momencie granic też innej osoby? Wydaje się, że to jest coś, co może być trudne, ale tak jak słusznie powiedziałaś, można się tego nauczyć i można to wypracować.  

Tak, bo osoby asertywne to nie są takie osoby, które dominują, ale to też nie są osoby, które pozwalają, aby inni dominowali nad nimi. Ważne jest to, żeby określić jasno, co jest dla ciebie akceptowalne, a co nie, i sposób, w jaki możemy to określić.  

Bycie asertywnym to oczywiście to jest mówienie „nie” – takie mówienie „nie” bez poczucia winy, ale mówienie „tak” wtedy, gdy naprawdę tego chcesz. To jest obrona własnych praw w sposób, który nie narusza praw innych osób. To jest taka uczciwość wobec samego siebie w tym, co czujesz i czego potrzebujesz.  

Mówisz tutaj o takich aspektach rzeczywiście bardzo kluczowych dla samego pojęcia asertywności. Żeby być osobą, która powie o sobie „jestem asertywna”, musisz mieć po pierwsze umiejętność mówienia „tak” lub „nie” zgodnie z własnymi przekonaniami i potrzebami.  

Pierwszy krok to może warto jest określić właśnie swoje przekonania i swoje potrzeby, tak żeby wiedzieć, czego będziesz chronić, albo żeby z własnym przekonaniem też być zgodnym. Co prawda jesteś też w okresie życia, w którym dopiero sprawdzasz i uczysz się pewnych rzeczy, które mogą stać się w przyszłości twoimi przekonaniami na życie i potrzebami. A zatem możesz też – i to też jest wyraz asertywności – w niektórych sytuacjach powiedzieć: „Nie wiem. Pokaż mi, jaki ty masz punkt widzenia, a ja ci pokażę swój”. I to też jest okej. Ja nie muszę być tak mocno zdeterminowany czy zdeterminowana, żeby mówić dokładnie „nie” w danym momencie, ale mogę powiedzieć: „Wiesz co, jestem ciekawa tego, jakie ty masz poglądy na daną sytuację, na daną sprawę. Być może ja się z nim zgodzę, być może on będzie zgodny z moimi potrzebami albo przekonaniami, a być może ja też rozszerzę swój repertuar przekonań albo wartości o to, co jest też ważne dla ciebie”.  

To jest istotne. Możesz powiedzieć, że chciałbyś wiedzieć więcej, chciałbyś dowiedzieć się czegoś na ten temat. Nie musisz podejmować decyzji typu „tak” czy „nie” od razu. Możesz też potrzebować czasu dla siebie. To jest jedna z takich strategii. Jeżeli nie wiesz, co powiedzieć, chciałbyś się zgodzić, a może nie chciałbyś się zgodzić, można dać sobie chwilę czasu, żeby zastanowić się, co naprawdę myślisz, co czujesz, czego byś chciał.  

Chodzi też o otwarte wyrażanie emocji, zarówno tych, które są pozytywne, jak i tych, które są może mniej… Unikamy takiej kategoryzacji „pozytywne”, „negatywne”, ale takie, które mogą wynikać z obawy przed właśnie oceną. Jeśli myślisz, że poczujesz się gorzej, jeśli nie postawisz granicy, albo ktoś poczuje się gorzej, jeśli tą granicę postawisz, bardziej to może warto wtedy postawić tą granicę w taki sposób, żeby rzeczywiście wyrazić szacunek zarówno do siebie, jak i do innej osoby. Ponieważ asertywna komunikacja opiera się właśnie o poszanowanie granicy zarówno swojej, jak i drugiej osoby i opiera się o taki szacunek i komunikację na zasadzie równości. Czyli uznaje prawa innej osoby, ale również swoje prawa do tego, żeby te granice były możliwe do postawienia. I tutaj znów właśnie ten balans, ponieważ jeśli zaczynasz być agresywny i zaczynasz się kierować tą frustracją, która leży u podłoża tego, że z czymś się nie zgodziłeś, albo masz poczucie, że ktoś twoje granice przekracza, to powiedzenie: „Wiesz co, ja myślę na ten temat inaczej” zamiast „Nie mów mi tego, ponieważ ja się z tym nie zgadzam” – to jest diametralna różnica.  

Oczywiście to jest też taki balans pomiędzy tym szacunkiem właśnie dla siebie, dla tego, co ja myślę, ale też szacunkiem dla tego, co myślą inne osoby. Ja mogę się nie zgodzić z tobą, ale też pozwalam tobie na niezgodzenie się ze mną. To jest w porządku. Ja nie chcę, żebyś ty mi narzucał swoje poglądy, ale ja również nie narzucam ci swoich poglądów. To działa w dwie strony.  

Zgadza się. O tym szacunku już mówiliśmy. Natomiast jest jeszcze odpowiedzialność za swoje działania, czyli branie odpowiedzialności za swoje decyzje i swoje postawy i ich konsekwencje, zamiast przerzucania odpowiedzialności, przerzucania winy na inną osobę. To też jest umiejętność radzenia sobie z ewentualną krytyką albo z tym, że ktoś się po prostu z nami nie zgodzi. Ale także bycie otwartym na pewne pochwały. Możesz nie zgodzić się i być gotowym na to, że ktoś to skrytykuje, ale też możesz pochwalić drugą osobę za to, że ma inny pogląd. I wtedy będziesz gotowy również na to, że w drugą stronę także będzie to działało. Zatem pozytywna komunikacja implikuje pozytywną komunikację, a komunikacja negatywna każe nam zaraz bronić się i rzeczywiście jest tutaj większa szansa na to, żeby ta komunikacja była mniej przyjazna dla ciebie i dla drugiej osoby.  

Granice są ważne. Jeżeli nie stawiasz granic, ludzie mogą próbować wykorzystać to, jaki jesteś, twoją uległość, a ty możesz czuć, że jesteś zmuszany do robienia różnych rzeczy, na które nie masz ochoty, ponieważ godzisz się na coś, co nie jest zgodne z tobą, zamiast mówić, co naprawdę czujesz możesz tłumić te emocje, co prowadzi do takiego narastania tej frustracji, tego, że wszystko w tobie buzuje. A dodatkowo, jeżeli ciągle rezygnujesz z jakichś własnych potrzeb, aby zadowolić innych, możesz czuć, że nie jesteś ważny, że twoje uczucia, twoje potrzeby są mniej ważne.  

Chciałybyśmy, żebyście wiedzieli, jakie są korzyści z asertywności. Jest ich naprawdę bardzo dużo. Pierwsze to są zdrowe relacje, ponieważ jeśli jesteście asertywni, to wtedy macie szansę na to, żeby budować relacje, które są szczere, które są oparte na takiej prawdziwości, oparte na zaufaniu, oparte na szacunku do siebie i do innych. Co z kolei będzie wpływało dosyć mocno na poczucie własnej wartości, ponieważ osoba asertywna to jest osoba, która zdecydowanie czuje się pewniej. Ona potrafi stawiać jasno granice, potrafi ich bronić, potrafi przy tym spokojnie wyrażać swoje poglądy. A zatem też przez innych jest obserwowana jako taka, która jest pewna siebie. Dodatkowo korzyścią z asertywności jest też lepsze zarządzanie swoimi emocjami, też takim trochę strachem przed opinią innych. Jeśli tłumisz swoje uczucia, tłumisz swoje potrzeby, tłumisz swoje wartości, no to wtedy niestety, ale dzieje się to zawsze kosztem czegoś. A zatem, jeśli otwarcie potrafisz mówić i stawiać granice, to wtedy twoje ciało i cały ty również czujesz się z tym lepiej. Poza tym korzyścią z asertywności jest też po prostu efektywna komunikacja. Asertywność w takiej czystej postaci pomaga unikać nieporozumień i konfliktów w grupie.  

Tak więc, jak to zrobić? Jak stawiać granice? Przede wszystkim, od czego zaczęłyśmy – rozpoznaj swoje potrzeby. To jest taki pierwszy krok – zrozumienie, czego ty chcesz, jakie są twoje potrzeby i wartości, jak chcesz, żeby inni cię traktowali. Czy zależy ci na większej przestrzeni w relacjach? Czy jest coś, co sprawia, że czujesz się niekomfortowo?  

Po drugie, komunikuj się jasno. Więc jeżeli wiesz już, czego potrzebujesz, musisz umieć to wyrazić. Taka komunikacja powinna być prosta, bezpośrednia, ale również jasna. Unikaj takich komunikatów, które pozostawiają miejsce na domysły, na domyślanie się.  

Bardzo ważne też, żebyś pamiętał, że zdecydowanie lepsze i w zgodzie z asertywnością promowane jest ćwiczenie komunikacji i komunikatów „ja”, a nie komunikatów „ty”. Czyli zamiast „ty mówisz” albo „ty myślisz to i to i to jesteś w tym przez to gorszy”, raczej mówimy tutaj, że „ja czuję się z tym, co mówisz, tak i tak”. I to jest te komunikaty „ja” są zdecydowanie bliższe pojęciu asertywności aniżeli takie komunikaty „bo ty zawsze”, „bo ty nigdy”. Czyli unikaj takich kwantyfikatorów, które mogłyby przekroczyć granice innej osoby. Używanie komunikatów „ja” zamiast „ty” – czyli „czuję się pomijany, gdy nie rozmawiamy o moich pomysłach” zamiast „nigdy mnie nie słuchasz”. I to jest rzeczywiście coś, co powoduje zmianę taką zupełną w kontekście komunikacji i relacji.  

Jeżeli mówisz o swoich granicach, staraj się mówić spokojnym, pewnym tonem. To czasami jest trudne, kiedy jesteśmy w emocjach, ale warto jest wziąć kilka oddechów albo zrobić pięć minut przerwy, kiedy sytuacja jest stresująca, po to, żeby lepiej sobie z nią poradzić. To pokaże innym, że próbujesz zrozumieć ich perspektywę, traktujesz sprawę poważnie, że nie ponoszą cię emocje, tylko to, co mówisz, jest rzeczywiście wyrażeniem twoich potrzeb i myśli.  

Jeśli już zauważysz, że te emocje są bardzo wysokie, bo ktoś się nie zgadza z twoją opinią, warto, żebyś może te emocje nazwał. Czyli możesz powiedzieć: „Wiesz co, to wywołuje u mnie złość. Ja potrzebuję się wyciszyć w tym momencie, żeby z tobą porozmawiać”. Możesz też powiedzieć: „Rozumiem twoją opinię, ale mam inne zdanie na ten temat”. To też jest szanowanie granic innych, ale również stawianie granic własnych.  

No i właśnie – szanuj granice innych. Asertywność to nie tylko stawianie swoich granic, ale także szanowanie tego, co myślą, czują i czego potrzebują inne osoby. Więc każdy ma prawo do określenia swoich własnych granic, a twoim zadaniem jest je respektować, nawet jeżeli czasem się z nimi nie zgadzasz.  

Tak czy inaczej, asertywność to jest bardzo kluczowa umiejętność, która pomaga nam w budowaniu zdrowych relacji. To jest umiejętność, która zwiększa poczucie własnej wartości. To jest umiejętność, która wpływa na skuteczne zarządzanie emocjami i ewentualnymi konfliktami. 

Nie ma nic złego w tym, żeby powiedzieć, że się z czymś nie zgadzasz, ale jednocześnie pamiętaj o tym, żeby dać komuś przestrzeń na to, żeby wypowiedział swoje zdanie. Czyli nie przerywaj, jeśli jest taka opcja, raczej daj czas na wypowiedzenie się, a następnie też wykorzystaj ten czas, żeby wyrazić swoje poglądy.  

I pamiętaj, że jest to umiejętność, która wymaga czasu, wytrwałości, i jeżeli będziesz to regularnie ćwiczył, nauczysz się komunikować swoje potrzeby w odpowiedni sposób.  

Bardzo dziękujemy za dzisiaj. Mamy nadzieję, że zachęciłyśmy cię też do tego, żeby trochę ćwiczyć asertywność, żeby o niej też rozmawiać w grupie. Myślę, że jest to umiejętność, której możecie uczyć się razem i też ją ćwiczyć właśnie w takich różnych kontekstach społecznych.  

Żegnamy się na dziś i mam nadzieję, że słyszymy się wkrótce. Doktor Ewa Wałachowska-Rogalska i doktor Agnieszka Siedler. Dziękujemy.  

Podcast zrealizowano w ramach projektu „Nie jesteś sam”, finansowanego z budżetu obywatelskiego miasta stołecznego Warszawy na rok 2024. Nagranie wykonano w studiu FabLab Pobite Gary. Realizacja: Centrum Wspierania Rodzin “Rodzinna Warszawa”.