L12: Kapliczki i krzyże przydrożne w przestrzeni mojej dzielnicy

Wprowadzenie można zrobić w czasie wcześniejszej lekcji w szkole, tak aby zacząć od razu od wycieczki. Wcześniej należy także wybrać – najlepiej razem z uczniami – kilka kapliczek bądź krzyży przydrożnych (maksymalnie trzech) usytuowanych najbliżej szkoły, posługując się listą dołączoną do scenariusza.

Nauczyciel powinien wyjaśnić historię oraz znaczenie kapliczek i krzyży przydrożnych. Wskazuje na motywy ich powstawania i miejsce ich najczęstszych lokalizacji, a także objaśnia rolę fundatorów. Przedstawia ich mnogość w Warszawie, funkcje, jakie pełniły na przestrzeni wieków i jakie pełnią obecnie.

Odwiedzając po kolei poszczególne lokalizacje, nauczyciel wraz z uczniami stara się wyjaśniać, skąd w danym miejscu znalazła się kapliczka i jakie były motywy jej powstania (np. czy jest to kapliczka wolnostojąca, usytuowana na fasadzie budynku, jakie mogło być znaczenie jej lokalizacji etc.). Nauczyciel może zapytać, jaka figura znajduję się w kapliczce, jakie figury najczęściej występują i z czym to jest związane (np. kult Matki Bożej). Po odwiedzeniu wybranych miejsc nauczyciel objaśnia uczniom, że jest to tylko kilka lokalizacji i na podstawie załączonej listy pokazuje uczniom, jak wiele tego typu obiektów znajduje się w dzielnicy czy w całej Warszawie.

Nauczyciel zwraca uwagę na współczesne znaczenie kapliczek, które szczególnie w ostatnich latach stały się atrakcją turystyczną – są chętnie odwiedzane i fotografowane. Coraz więcej osób i organizacji podejmuje akcje ich ratowania, zinwentaryzowania i otoczenia ich odpowiednią opieką (w tym konserwatorską). Być może na lekcję plenerową uda się wybrać taką kapliczkę, którą odnowiono i odmalowano, a figurę poddano konserwacji (powinno się pochwalić tego typu działania). Można też z drugiej strony wskazać, że część z nich nie doczekała się remontu i nadal jest w katastroficznym stanie. Dlatego potrzebne są akcje edukacyjne i społeczne w celu zachowanie tego typu dziedzictwa kulturowego.

Nauczyciel objaśnia uczniom, że tradycja wznoszenia kapliczek i krzyży przydrożnych ma bardzo bogatą tradycję zarówno w Warszawie, jak i w całej Polsce. Jest to bez wątpienia jeden z elementów naszego dziedzictwa kulturowego. Podkreśla, iż zarówno samo stawianie tego typu obiektów, jak i opieka nad nimi jest kultywowana od kilku wieków i trwa do dzisiaj. Wskazuje na potrzebę ich ochrony i możliwości wykorzystania jako atrakcji turystycznej. Nauczyciel zwraca uwagę, że współcześnie rzadko powstają nowe kapliczki czy krzyże. Zazwyczaj jest to związane z jakiś ważnym wydarzeniem dla danej społeczności, wsi, miasta czy całego kraju. Pewnym novum są krzyże powypadkowe, stawiane często przy drogach bądź umocowywane na drzewach.

Nauczyciel przekazuje uczniom pracę domową: opisanie jednej bądź kilku kapliczek/krzyży przydrożnych, które znajdują się najbliżej miejsca zamieszkania ucznia (z wyłączeniem tych, które były omawiane na wycieczce).

Krótkie wypracowanie powinno zawierać: opis obiektu, wskazanie lokalizacji, ewentualnej historii powstania oraz informacji uzyskanej od lokalnej społeczności (np. starszych sąsiadów).